زماني نفت عامل تعيين‌كننده تحولات منطقه و جهان بود. اين روزها اما خود نفت هم به قايقي سرگردان در اين درياي متلاطم تبديل شده‌است.
رقابت قدرت‌ها بر سر خاورميانه هم از جنبه سياسي و هم از منظر اقتصادي، همواره تعيين‌كننده تحولات جهان بوده‌است. در سال‌هاي گذشته آمريكا با استراتژي كه براي هر دوره خاص از تحولات خاورميانه اتخاذ مي‌كرد، در اين رقابت تاحدي دست‌بالا را داشت. تكيه بر ستون حكومت‌هاي مستبد عربي و بهره بردن از رقابت ميان قدرت‌هاي منطقه ازجمله اين استراتژي‌ها بود. تغيير شرايط منطقه اما اكنون ديگر اين استراتژي‌ها را بي‌اثر كرده‌است و آمريكا يا نمي‌تواند يا نمي‌خواهد مستقيم درگير تحولات داخلي خاورميانه شود.
حاكمان عربي يكي پس از ديگري ساقط شدند، اثري از حضور ميانجيگرانه آمريكا در صلح اعراب و اسرائيل نيست و پديده تروريستي جديدي در منطقه ظهور كرده كه خودش سرآغاز معادلات تازه‌اي شده است. عادت آمريكايي حل مشكلات از طريق حمله نظامي، امروز بيش از هر زمان ديگري نه‌تنها ناكارآمدي‌اش را نشان داده بلكه نشان داده كه باعث قدرت گرفتن تروريسم در منطقه وجهان هم شده‌است. سخنگوي وزارت خارجه آمريكا همين چند روز پيش به اين موضوع اعتراف كرد و گفت: چقدر بكشيم؟! مقابله با داعش با كشتن و حمله نظامي به تنهايي ممكن نيست. بايد به فكر راه ديگري بود.
برخي تحليلگران در سال‌هاي اخير با استناد به دلايل و نشانه‌هايي ازجمله كاهش وابستگي آمريكا به انرژي وارداتي، از عقب‌نشيني سياسي نظامي آمريكا از خاورميانه صحبت كرده‌اند. اگرچه استدلال اوليه اين تحليل مستند به‌نظر مي‌رسد اما قضاوت درباره درستي نتيجه‌گيري اين تحليل يعني اينكه آمريكا پايش را از خاورميانه پس بكشد، به اين راحتي ممكن نيست. اما شواهد نشان مي‌دهد، صحنه بازي در خاورميانه و جايگاه مهره‌ها و نظم چندين ساله آن درحال تغيير است. ديگر «ستون» قابل اتكايي درخاورميانه نمانده كه آمريكا بتواند با تكيه برآن استراتژي‌اش را در منطقه پيش ببرد.
متحدان آمريكا در منطقه از يك طرف با خودشان درگير شده‌اند و اين روزها مشغول بمباران خاك يكديگر هستند، از سوي ديگر با آمريكا دچار تضاد منافع شده‌اند. هر روز خط قرمز تازه‌اي در روابط ميان واشنگتن با متحدان ديرينه‌اش حتي با اسرائيل شكسته مي‌شود. كارشناسان سياست خارجي آمريكا به اوباما مي‌تازند كه او براي خاورميانه، ديگر استراتژي ندارد اما وقتي از يكي از آنها مانند مارتين ايندايك، تحليلگر كهنه‌كار خاورميانه درباره استراتژي جديد براي اين منطقه سؤال مي‌شود، او هم پاسخ روشني ندارد.
نظر شما